Plèsètan Makna lam Basa Acèh

Lé Safriandi, S.Pd.

(Mahasiswa Pascasarjana Unsyiah)

 Mungkén geutanyoe mantöng aséng ngon istilah plèsètan. Plèsètan nakeuh cara ureueng geuubah kata atawa kalimat jeut keu saboh hai nyang meunarék bak tadeungö bahkan kadang-kadang rôh teukhém watèe tadeungö. Nyang geuubah mungkén bunyi kata, urôtan kata, atawa na cit kata-kata nyang jikheun lagèe basa Inggréh atawa basa Cina. Nyang meuphôm plèsètan makna nyoe nakeuh ureung-ureung nyang kayém deungö. Meunyoe ureung nyang han tom deungö teuntèe hana meuphôm. Jinoe ci takalön padum boh contoh plèsètan makna lam basa Acèh.

 Haba blanjéh. Bagi geutanyoe nyang han tom tadeungö kalimat nyoe, mungkén h’ana meuphôm. Tapi, bagi ureung yang kayém deungö, kata-kata nyoe mungkén hana payah jipahami. Haba blanjéh nyoe seubutôijih nakeuh plèsètan makna dari kalimat habéh blanja. Bak plèsètan nyoe, bunyi béh asaijih dari bunyi ba. Jadi, bunyi ba jigantoe ngön bunyi béh. Bunyi jéh bak plèsètan blanjéh asaijih dari kata blanja. Jadi, bunyi ja jigantoe ngon bunyi jéh. Plèsètan nyoe kayém jikheun watèe ureung tanyöng, “Peue haba?” Dijaweub “Haba blanjéh”.

 So yu lét mi? Nèk tu yu. Plèsètan nyoe asaijih dari kalimat so yu lét lôn? Ureung nyang geutanyöng geujaweub nèk tu yu. Pakön jipiléh mi bak plèsètan so yu let mi? Pakön h’an jipiléh so yu lét ai? Plèsètan so yu let mi? cara kheunjih rap sama ngön kalimat lam basa Inggréh, so you let me. Jadi, mangat meubarat bacut, kalimat so yu lét lôn jikheun so yu lét mi. Me lam basa Inggrég nyang jibaca [mi] artijih lôn lam basa Acèh. Jadi, bak kalimat so yu let mi? na usaha untuk jipeusama bunyi ngön kalimat so you let me lam basa Inggréh.

 H’èm bèrèkèn h’èn dèdès. Bak dua boh plèsètan nyang jikheun di ateuh, geutanyoe ka sama-sama tatupu bhah bunyi-bunyi nyang jipeuplèsèt. Jinoe na plèsètan nyang laén, h’èm bèrèkèn h’èn dèdès. Plèsètan nyoe asaijih dari kalimat ho baroe kön h’ana deuh-deuh. Bak plèsètan nyoe, kata ho jipeuplèsèt jeut keu h’èm, kata baroe jipeuplèsèt jeut keu bèrèkèn, kata h’ana jipeuplèsèt jeut keu h’èn, kata deuh-deuh jipeuplèsèt jeut keu dèdès. Bhah laén nyang jeut takalön bak plèsètan nyoe nakeuh bak tip akhé kata plèsètan makna, mandum jipakèk bunyi é. Bak kata h’èm ngon h’èn jeut takalön na tanda koma. Tanda koma nyang teupakèk nyoe maksudjih, bunyi nyang di keu tanda koma nyan tabaca ngön cara ch’o. Bunyi-bunyi ch’o lam basa Acèh cukôp le, miseu pa’ak, ma’op, ch’ok, bè kh’èp.

Chok kapu khabet leumari. Plèsètan nyoe asai jih dari kalimat campuran antara basa Inggréh ngon basa Acèh. Jikheun chok karna bunyi nyoe sama ngön bunyi chalk lam basa Inggréh nyang artijih kapu. Kata chok nyang na bak plèsètan basa Acèh artijih kön kapu, tapi artijih ambil. Khabet nyoe cara baca jih rap sama ngon kata cup board lam basa Inggréh. Kata khabet keudroe lam basa Acèh makna jih kön leumari, tapi cabôt. Plèsètan nyoe kayém jipakèk lé padum droe guru basa Inggréh watèe geupeurunoe arti kata chalk ngon cupboard lam basa Inggréh. Mangat murid mudah jiingat arti bandua kata nyan, guru geukheun chok kapu khabet leumari. Di antara kata chok ngon kapu, khabet ngon leumari mungkén untuk mudah tapahami maksud plèsètan nyoe, geutanyoe jeut tatamah kata artijih, chok artijih kapu khabet artijih leumari. Chok ngon khabet nyang dimaksud di sinoe nakeuh chalk ngon cupbord nyang artijih kapu ngon leumari lam basa Acèh.

 Samsui samsui meusaho leuh’a. meunyoe plèsètan-plèsètan nyang ka teuseubut di ateuh, bunyi-bunyijih lagèe basa Inggréh, plèsètan samsui samsui meusaho leuh’a bunyijih lagèe bunyi kata lam basa Cina. Plèsètan nyoe asaijih dari kalimat sansui sansui meusaho lom. Nyang dipeupleset nakeuh bunyi n bak kata sansui ngon bunyi om bak kata lom. Sansui sansui jeut keu samsui samsui, lom jeut keu leuh’a. Mèmang hana hubungan kata leuh’a ngon lom. Mungkén nyang jiutamakan bak plèsètan nyoe nakeuh permainan kata.

 Cari ‘ap. Plèsètan nyoe na, watèe ban-ban berlaku syariat Islam di Acèh. Na ladôm ureung Acèh karna h’ana peucaya keu peujabat, geupeupleset kata syariat jeut keu cari ‘ap. Bunyi sya bak kata syariat jipeuplèsèt jeut keu kata cari, bunyi ‘at bak akhé kata syariat jipeuplèsèt jeut keu kata ‘ap. Plèsètan nyoe cenderung maknajih mengarah bak hai nyang hana gèt, miseu korupsi.

 Silaén kalimat-kalimat nyang dipeupleset lam basa Acèh, na cit singkatan-singkatan nyang jipeupeset, miseu KKN (kuliah kerja nyata) jipeuplèsèt jeut keu koh-koh naleung, BRR (Badan Rehabilitasi dan Rekonstruksi NAD-Nias) jipeuplèsèt jeut keu bèk riôh- riôh, atawa but rawôn-rawôn. Plèsètan BRR dipeupleset jeut keu bèk riôh-riôh karna na anggapan nyang hana gèt keu BRR lé ladôm ureung Acèh.

 Hana mandum ureung Acèh geupakèk plèsètan nyoe. Nyang pakèk plèsètan nyoe, cit padum droe ureung. Plèsètan nyoe na karna kreativitas ureung Acèh bak geu-olah kata-kata jeut keu bunyi-bunyi basa nyang meunarék. Teuntèe salah saboh tujuan jipeuplèsèt nakeuh untuk geupeugèt ureung nyang deungö teukhém. Teurimong gaséh!